LAWATAN KAJISELIDIK KE SETUL 2016

• MENINJAU KETURUNAN DIRAJA KEDAH, MAKAM DIRAJA KEDAH, DAN KUBURAN PAHLAWAN  DI NEGERI SETUL THAILAND. 

• MENINJAU SOSIO-BUDAYA AMALAN MASYARAKAT MELAYU SETUL

6 JANUARI 2016 (RABU)

Setul atau Mambang Segara terpisah daripada kerajaan Kedah Darul Aman selepas serangan Ligur pada 12 Nov 1821, dan bercerai terus pada tahun 1909 angakara tipu muslihat British dan pihak Thailand. Jadi kunjungan rombongan kajiselidik PSMCK kali ini, bertujuan tidak lain untuk menjejaki bumi asal nenek moyang kita dahulu, di samping untuk melihat kesinambungan unsur budaya  yang masih diamalkan hingga kini. Anggota rombongan terdiri daripada lapan belas orang semuanya, yang masing-masing bertugas untuk mendokumentasikan semua dapatan sepanjang masa lawatan. Pengerusi PSMCK Dato Wan Shamsuddin telah sudi turut serta, dan Ketua Biro Kajiselidik Dr Kasri Saidon mengetuai rombongan kali ini.

Tepat jam 2.30 petang semua peserta lawatan kajiselidik ke Setul telah berkumpul di tempat letak kereta Balai Polos Bukit Kayu Hitam. Keadaan panas terik tidak langsung dihiraukan. Paling menyeronokkan ahli rombongan, salah seorang anggota menyajikan minuman air kelapa muda buat penyejuk tekak. Sementara anggota yang lain pula sibuk memasukkan bag-beg ke dalam van yang telah sedia menunggu tepat pada waktunya. Semua peserta telah sedia maklum kedudukan masing-masing sama ada ditempatkan di van A atau van B.

Setelah semua siap sedia, ketua rombongan Dr Kasri, memberikan taklimat. Peserta diingatkan agar tandatangan borang imegresen, tujuan lawatan, dan yang paling penting melengkapkan tugasan yang perlu dibuat sepanjang lawatan. Kemudian diperkenalkan Pak Mustafa pemandu pelancong sepanjang lawatan kami, yang kami panggil Pak Mus saja. Bersamanya dua orang ‘pilot’ van iaitu Pak Saad dan Pak Sila. Kesemua mereka orang Melayu Setul, masih fasih berbahasa Melayu, dengan sedikit telor pengaruh dari  bahasa Thai.

Kami kemudiannya bergerak ke Danok, sempadan Malaysia Thailand untuk urusan passport di imegresen. Oleh sebab hari Rabu hari bekerja, tidak ramai pengunjung menuju ke Thailand, jadi urusan passport di Imegresen Malaysia sangat cepat. Begitu juga di pihak Imegresen Thai pula, mereka telah membuka satu lorong khas, satu kaunter mengecop passport, untuk peserta rombongan kami sahaja. Jadi lebih kurang setengah jam di situ semua urusan selesai.  Jam 3.40 petang kami sudah memulakan perjalanan ke negeri Setul. Menurut Pak Mus perjalanan kami akan memakan masa dua setengah jam. Jarak perjalanan ke Setul Cuma lebih kurang 153 kilometer sahaja. Pak mus banyak bercerita tentang Thailand. Penduduknya lebih kurang 6 juta orang,  majoritinya berugama Buddha. Tapi di wilayah sebelah Selatan iaitu sebanyak 14 wilayah, kebanyakan penduduknya adalah berbangsa Melayu beragama Islam. Malah terdapat  5  wilayah iaitu Pattani, Naratiwhat, Yala, Setul dan Chenak majority penduduknya beragama Islam.

Negeri Setul atau duhulunya dikenali sebagai Mambang Segara, terdiri daripada 7 daerah atau amper iaitu Muang, Kundur, Tape, Lengu, Manang, Tonghua, dan Gon Kalong. Kira-kira sejam perjalanan kami singgah di Stesen minyak Rattaphun untuk rehat, minum dan melejangkan urat. Walaupun di Thailand tiada kawasan R&R tetapi semua stesen minyaknya lengkap dengan segala kemudahan seperti kawasan R&R di Malaysia.

Selepas itu Pak Mus terus bercerita apabila kami meneruskan perjalanan.  Menurutnya di sempadan Setul dan Perlis terdapat sebuah pekan kecil iaitu Wang Belacan, sementara di sebelah Perlis pula pekannya ialah Wang Kelian di kawasan Kaki Bukit. Malangnya sekarang kawasan perniagaan itu tidaklah semeriah suatu masa dahulu. Di sebelah laut pula terdapat sebuah pulau peranginan, iaitu Pulau Nipih yang dimajukan kerajaan Thai dan diberi nama Kok Lipeh. Akhirnya lebih kurang jam 6.00 petang kami tiba di Setol. Di jalan raya penuh dengan ‘tuttut’ iaitu kenderaan berbentuk van yang kiri kanan dindingnya, terbuka. Di sini digunakan sebagai kenderaan awam di Bandar dan pada petang ini kelihatan ia  menjadi seperti bas sekolah yang membawa budak sekolah pulang  ke rumah. Ada banyak  juga budak-budak sekolah menuggang motorsikal dan ada juga dijemput ibu bapa mereka untuk pulang. Kami tertarik melihat mesin ATM yang terletak di tepi-tepi jalan. Menurut Pak Mus memang kadar jenayah di situ sangat rendah, dan menurutnya lagi kadar kemalangan juga rendah,  dan  jarang-jarang sangat berlaku kemalangan jalan raya.

Sebelum ‘chek-in’ di hotel kami singgah makan malam di sebuah gerai berhadapan Balai Polis Setul, Warung  Haji Yusof namanya.  Kami makan nasi ayam, nasi briayani ayam, briyani daging, dan juga sateh ayam. Selesai makan kami bergerak ke hotel Starinn Resort. Menurut Pak Mus pemilik hotel itu orang Melayu Setul, seorang usahawan berjaya. Kami tiba di hotel siap ditunggu oleh Puan Sharifah pemilik hotel bersama anaknya Sofia. Selepas bertanya khabar dan bersalaman kami  ke bilik masing-masing untuk membersihkan diri, dan berehat sekejap, sementara menunggu  program pada malam nanti jam 8.00 malam, iaitu perjumpaan dengan masyarakat Melayu Setul.

PERJUMPAAN/TEMUBUAL DENGAN MASYARAKAT MELAYU SETUL

KETURUNAN TUNKU KUDIN, TUNKU BISNU, TUNKU MOHD AKID, ABDULLAH LANG PUTEH DAN LUANG KUCHA ITSAHAK

1.       ALUAN DR KASRI SAIDON

Tepat jam 8.00 malam, semua tetamu yang dijemput sudah hadir berada di lobi hotel. Mereka ialah tetamu yang dijemput khas untuk sesi temubual bagi mengesan keturunan beberapa orang terkenal di Setul iaitu Tengku Kudin, Tunku Bisnu, Tengku Mohd Akid, Abdullah Lang Puteh dan Luang Kuch Itsahak. Senarai jemputan ialah seperti berikut:

 1. Ustaz  Amin Menjamin ( Bekas Speaker, Bekas Kadhi Setul)

 2. Hashim bin Temenggung (bapanya Saad)  (Bekas Penghulu Mukim Kg Guar atau Ban Kuan)

 3. Chaiwad Sanubut (Teng Abd Halim)

 4. Puan Azizah (Anak angkat Tunku Jam-Jam)

 5. Ku Othman b Temenggung (Ahli Majlis Bandaran)  

 6. Hj Abdul Mutalib

 7. Hj Che Long Semantera

 8. Wan Mohd Isa Wan Me (Pengurus Bank)

 9. Ismail

Majlis temubual dipengerusikan oleh Mejar Mokhtar. Dr Kasri memperkenalkan AJK Biro Kajiselidik, mengalu-alukan kehadiran tetamu jemputan dan mengucapkan terima kasih atas kesudian melapangkan masa untuk bersilaturrahim dengan anggota rombongan kajiseldik PSMCK. Tujuan temubual ialah untuk melihat secara dekat masyarakat Setul yang ada hubungkait dengan masyarakat Melayu di negeri Kedah, dan melihat susurgalur kerabat diraja Kedah dan hubunganya dengan Setul. Di samping itu, untuk terus mengeratkan hubungan dua hala antara negeri Kedah dan Setul.

2.       UCAPAN BALAS USTAZ HAMID MENJAMIN

Beliau berasa sungguh gembira, dan terharu, dengan program yang diaturkan. Di samping mengalu-alukan kehadiran kami, beliau sungguh berasa berbesar hati kerana ‘adik-beradik’ di negeri Kedah terpanggil untuk menjenguk mereka. Beliau menegaskan bahawa negeri yang kami lawati bernama Setul. Dia kurang senang dengan perubahan nama yang dibuat oleh pihak Thai, yang mengubah negerinya kepada Satun mengikut lidah mereka sesuka hati.  Menurutnya Thai telah Berjaya mengubah bahasa, sehingga berlaku penghapusan bahasa Melayu di kalangan masyarakat orang Melayu di negeri Setul, Pattani, Yala dan lain-lain. Sekarang ini hanya orang tua-tua sahaja yang masih boleh berbahasa Melayu. Generasi muda sudah hilang jati diri dan tidak boleh lagi berbahasa Melayu, bahasa ibunda datuk nenek mereka dahulu. Beliau rasa sungguh sedih dengan perkara tersebut. Ada juga antaranya yang tukar agama pun ada. Dalam tahun 90an, Kalau orang Melayu malu dengan nama Melayu.

Di samping bahasa, Kerajaan Thai juga, telah mewajibkan penggunaan nama keluarga dan nama Thai di samping nama Melayu Islam. Akibatnya ramai orang Melayu sudah bernama seperti orang Siam. Beliau pernah menyaman Kerajaan  Thai kerana mewajibkan penggunaan nama Thai di kalangan masyarakat Melayu Islam. Kini orang Melayu sudah boleh menggunakan nama Melayu, tidak seperti dahulu lagi. Malah tulisan jawi pun sudah semakin tidak dipelajari. Beliau telah banyak menulis buku tulisan jawi untuk diedarkan kepada umat Islam di Thai dan Vietnam.

Budaya Setul suka kunjung adik beradik, makan kenduri ke Air Hitam, Kuala Sala dan lain-lain pergi sehingga 10 biji van, tapi orang Malaysia takut untuk berkunjung ke Setul. Semua ini kerana ditakut-takutkan oleh media.

3.       TUJUAN TEMUBUAL

Dr Kasri memaklumkan tujuan lawatan  ke Setul dan  kenapa PSMCK memilih Setul untuk membuat kajiselidik. Ini kerana  ramai orang Kedah kurang tahu hubungan Kedah dengan Setul jadi tujuan kajiselidik ke Setul ialah untuk mengkaji hubungan Kedah dengan Setul supaya perkara ini diketahui umum, terutamanya generasi muda kedua-dua buah negara. Perkara keduanya ialah YTM Tunku Salehuddin amat berminat untuk mendapat informasi tentang jurai keturunan kerabat diraja Kedah yang ada hubungan dengan keluarga diraja negeri Setul.

Jadi tujuan utama kunjungan lawatan kajiselidik ini ialah untuk mengesan makam keluarga-keluarga diraja Setul yang ada hubungan dengan keluarga diraja Kedah. Di samping itu tujuan lain ialah untuk menulis kembali cerita dan fakta tentang hubungan negeri Kedah dan Setul.

4.       SOALAN 1 – APAKAH PANDANGAN TUAN-TUAN TENTANG SETUL?

JAWAPAN HASHIM BIN SAAD – PENGHULU WILAYAH SETUL

Dahulunya Setul cuma satu daerah dikenali sebagai Mambang dan diperintah oleh rajanya Tengku Bisnu. Kemudian bertukar namanya kepada Setul. Sekarang ada 36 mukim semuanya, tapi cuma 22 kampung sahaja boleh bertutur dalam Bahasa Melayu iaitu kira-kira 80 peratus. Masyarakat di Setul terdiri daripada masyarakat asal dari Setul, dan ada juga yang datang berhijrah dari Kedah. Sebahagian kecilnya datang negeri-negeri yang datang berhijrah mencari kerja. Semasa British menyerahkan Setul kepada Siam, terdapat lebih kurang 26,000 orang Melayu

5.       SOALAN 2 –  BOLEH TERANGKAN TENTANG KUBUR DAN MAKAM DI SETUL?

JAWAPAN KU OTHMAN KU TEMENGGUNG

 Antara makam lama di Setul ialah malam keluarga diraja iaitu Langgar Tunku Bisnu atau Makam Tok Marhum. Makam ini menempatkan anggota keluarga diraja Tunku Bisnu dan putera puteri baginda sejak dari duhulu. Selain itu terdapat juga makam orang besar yang menjadi pemerintah di Setul, iaitu Tok Ku Din Ku Meh dan orang besar-besar yang lainnya di satu kawasan perkuburan lain pula. Ku Othman Penolong Pegawai Bandaran memakai nama keluarga Senubut iaitu Senuputera. Mereka masih memakai gelaran Tengku walaupun mereka terpaksa menggunakan nama Siam yang mempunyai nama keluarga. Walau bagaimanapun sudah tiada lagi penghormatan kepada keluarga keturunan diraja.

RUMUSAN DATO’ WAN SHAMSUDIN

Banyak kisah sejarah Setul sebagai satu wilayah Kedah zaman dahulu. Banyak juga  cerita tentang Setul dalam surat-surat Sultan Abdul Hamid. Sekarang walaupun  sudah bertukar pemerintahan tapi bahasa masih sama bahasa Melayu, dan budaya pun lebih kurang sama dalam kebanyakan aspek budaya dan norma sosial. Semoga kedua-dua buah  negeri dapat terus  mengeratkan hubungan dua hala pada masa-masa akan datang. Terima kasih diucapkan kepada semua yang sudi hadir memeriahkan temubual pada malam yang bersejarah itu. Selepas bertukar cenderamata dan menikmati sedikit jamuan semua peserta bersurai dalam kedinginan malam yang penuh dengan sejarahnya.